Verhalen – Pagina 2 – Marcel ten Hooven

Verbroken verbinding

Een parlementaire ramp luidt de nieuwe tijd in

Herman Tjeenk Willink en Herman Wijffels schijnen hun licht op een formatie die na vorige week ingewikkelder lijkt dan ooit. Over het verschil tussen managers en leiders, het herstellen van vertrouwen en de noodzaak om een dialoog tussen burger en politiek te verankeren in een nieuw regeerakkoord.

Door Marcel ten Hooven en Coen van de Ven.

Al in de ochtend na de Nacht van Rutte had een uitbater van een café een bord met deze tekst buitengezet: ‘Terras open. Want we herinneren ons de regels niet meer.’ Of premier Rutte zijn geheugenverlies over het gekonkel met het lot van CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt nu voorwendde of niet, het kwam de café-eigenaar goed van pas om de draak te kunnen steken met de coronarestricties van het kabinet. Lees verder “Verbroken verbinding”

Eenzaam aan het Binnenhof

Het CDA vond het kerkenpad niet meer terug

Het CDA verkeert al langere tijd in een identiteitscrisis. De uitdrijvingsrituelen rond Pieter Omtzigt laten goed zien dat de christen-democratie enorme deuken heeft opgelopen. Is er zicht op herstel van de schade?

wopke hoekstra — CDA-leider Wopke Hoekstra staat de pers te woord over de aantekeningen van Kajsa Ollongren, 26 maart 2021
© Bart Maat / ANP

Ze ‘sloten elkaar in de armen om te sterven’, schreven de politicologen Joop van den Berg en Henk Molleman in 1974 over de partijen die tot het CDA fuseerden. Dat beeldende citaat wordt weer geregeld aangehaald, vanwege de voorspellende waarde die het lijkt te hebben. De neergang van het CDA lijkt niet te stoppen. Het is zelfs de vraag of de smeercampagne rond het eigen Kamerlid Pieter Omtzigt de partij niet fataal zal worden. Lees verder “Eenzaam aan het Binnenhof”

De mensen in het donker

De verkiezingen: Nog nooit was de uitslag zo asociaal

De partijen die sociale rechtvaardigheid hoog in het vaandel hebben – PvdA, SP, GroenLinks – wonnen niet. Wat ontbrak in hun campagne was serieuze verontwaardiging over armoede en ongelijkheid. Moeten ze nu gaan denken aan een fusie?

Rutte en Kaag — Illustratie Konstantinos Papamichalopoulos

In de Sire-campagne over kinderen die opgroeien in armoede figureert onder anderen Anashya Dipai (11) uit Maassluis. Ze gaat nooit op vakantie, kleedt zich met de afdankertjes van een nichtje, heeft geen gordijnen in haar slaapkamer. ‘Ik ben opgegroeid in armoede’, vertelt ze in Trouw. ‘Maar het is moeilijk om dat uit te leggen. Mensen gaan misschien anders naar je kijken. En het voelt ook een beetje geheim. Ik wist niet of ik het er van mama wel over mocht hebben.’ Het gezin Dipai had het al nooit breed, maar de Belastingdienst stortte Anashya, haar vader en moeder in de armoede: ook zij zijn slachtoffer van de toeslagenaffaire. Uiteindelijk liepen de spanningen te hoog op, ook al probeerden beide ouders zich aan de armoede te ontworstelen door ook ’s avonds en in het weekend te gaan werken. De ruzies thuis mondden uit in een scheiding, een herseninfarct trof Anashya’s moeder. Lees verder “De mensen in het donker”

Weer naar de poolster kijken

Links moet zijn onsterfelijkheid opnieuw bewijzen

Links heeft wel de grote thema’s van deze tijd – klimaatcrisis, ongelijkheid – aan zijn kant, maar niet de kiezers. Het kan aan aantrekkingskracht winnen als het van zijn fouten leert. Dat deed het als ‘op de proef gestelde utopie’ in het verleden vaker.

Ploumen Pvda — Lilianne Ploumen wordt gepresenteerd als de partijleider van de PvdA. Amsterdam, 18 januari © Jeroen Jumelet / ANP

Een tikkeltje bedeesd stelde een nieuw lid van een werkgroep van de Wiardi Beckman Stichting, het wetenschappelijk bureau van de PVDA, zich eens voor met de woorden: ‘Ik ben geen lid van de PVDA, maar wel sympathisant.’ Wil Voogt, een oudgediende in de werkgroep, reageerde meteen. ‘Niet erg, joh’, zei ze, ‘ik ben wel lid, maar geen sympathisant.’ Lees verder “Weer naar de poolster kijken”

Een besef van veranderlijkheid

Hoe het liberalisme het neoliberalisme te boven komt

Het liberalisme was vanouds een hervormingsbeweging. Na de val van de Muur dutte het in, tevreden zolang de economie lekker draaide. ‘Liberale hervormers zijn liberale insiders geworden.’ Maar het kan zichzelf opnieuw uitvinden.

illustratie liberalisme — Illustratie: Olivia Ettema

Reinventing liberalism for the 21st century was de kop boven het essay waarmee The Economist in 2018 zijn 175-jarig bestaan memoreerde. Het Britse weekblad, een icoon van de Angelsaksische liberale denktraditie, vond het de hoogste tijd dat het liberalisme zichzelf opnieuw uitvond: het was hoogmoedig, zelfvoldaan geworden en daardoor intellectueel lui. Mede door dat gebrek aan zelfkritisch vermogen konden liberalen op de dwaalweg van het neoliberalisme en zijn anti-overheidsretoriek belanden. Lees verder “Een besef van veranderlijkheid”

De populistische drift

De Toeslagenwet was het gevolg van overspannen daadkracht

De toeslagenaffaire laat zien hoe het populistische wantrouwen tegenover burgers de politiek de afgelopen jaren infecteerde. Wat meer wantrouwen graag, zei de Kamer van links tot rechts tegen het kabinet.

persconferentie — Mark Rutte op het Binnenhof in Den Haag na afloop van de ministerraad op 15 januari. Het kabinet is gevallen naar aanleiding van de toeslagenaffaire. Op de voorgrond Alexandra van Huffelen.
© Marco De Swart / ANP

Jammer is dat, schreef Tommy Wieringa in zijn NRC-column: pas nu het leed is geschied, hoor je in politiek Den Haag alom spijtbetuigingen over hoe de overheid in de toeslagenaffaire ‘de menselijke maat’ uit het oog was verloren. ‘Vooraan in het proces hoor je nooit iemand over de menselijke maat’, aldus Wieringa.

Voor ‘menselijke maat’ kun je ook ‘vertrouwen’ lezen. Unisono wordt er aan het Binnenhof gezegd dat de overheid voortaan meer vertrouwen in de burgers moet hebben, nu uit het onderzoeksrapport ‘Ongekend onrecht’ blijkt hoe meedogenloos de Belastingdienst te werk ging in de bestrijding van mogelijke fraude met de kinderopvangtoeslag: een vergeten handtekening kon al voldoende zijn om ouders als laaienlichters te behandelen en voor straf financieel kaal te plukken. Lees verder “De populistische drift”

Een Republikeins achterhoedegevecht

De slag om het Capitool: Na de bestorming

Het oproer bij het Capitool tekent de diepe crisis in de Amerikaanse democratie. Het kan ook een wending ten goede markeren als Joe Biden er de juiste les uit trekt en de band tussen Washington en de samenleving versterkt.

Washington DC — Het Supreme Court gezien door een ingeslagen ruit in het Capitool in Washington, 7 januari
© Erin Scott / Reuters

Hoe aanlokkelijk dat woord ook is vanwege z’n dramatische lading: een poging tot een ‘staatsgreep’ was de bestorming van het Capitool waartoe president Donald Trump de meute ophitste niet. Een coup veronderstelt een vooropgezet plan om de staat omver te werpen, en dat ontbrak. Met valse heroïek waaraan de geur van fascisme hing – ‘Laat de zwakken opzij gaan, dit is een tijd voor kracht’ – bracht hij in een toespraakje zijn aanhang het hoofd op hol, om daarna in het Witte Huis op de bank te kijken naar het tv event dat hij zelf had georkestreerd. Een doordachte strategie zat daar niet achter. Lees verder “Een Republikeins achterhoedegevecht”

Binnen een denkbeeldige cirkel

Corona en democratie

De coronacrisis laat zien dat de maatschappelijke vrede op een wankel fundament rust. Na de pandemie zullen we nog steeds de maatschappelijke en politieke gevolgen ondervinden van de manier waarop ons sociale leven op dit moment wordt beknot.

rotterdam verkeer — Het centrum van Rotterdam wordt wegens de Black Friday-drukte gesloten, 27 november 2020
© Robin Utrecht / ANP

Met het cliché ‘Doe ma hewoon, dan doe je á hek henoeg’ prijst de vvv van Zeeland de eilandbevolking als de nuchterheid zelve aan. Van die spreekwoordelijke kalmte en bezonkenheid was geen spoor te bekennen bij de Zeeuw van wie Hans Boutellier onlangs een lift kreeg. Bij het onvermijdelijke onderwerp corona spuide de man het hele QAnon-repertoire aan absurditeiten: die pandemie is een complot, Bil Gates wil chips in mensen implanteren, Rutte is een bloeddrinkende pedofiel, corona is een griepje. Lees verder “Binnen een denkbeeldige cirkel”

Een mentale opkikker voor Amerika

VS: Na de zege: de krachten bundelen

De verkiezingszege van Joe Biden en Kamala Harris is een opluchting van jewelste voor iedereen die het benauwd had onder Donald Trump. Nu wacht hun de grootste opgave waarvoor het verscheurde land staat: de bestrijding van de ongelijkheid.

President Donald Trump na zijn toespraak over de ‘gestolen’ verkiezingen in de Brady Press Briefing Room in het Witte Huis, 5 november
© Carlos Barria / REUTERS

Op de site van de NOS stond in de week van de Amerikaanse presidentsverkiezingen een foto van een stemlokaal in Atlanta: vrijwilligers die lange uren maakten om de stemmen te tellen – mondkapjes op, de mouwen opgerold, een hoge stapel stembiljetten voor zich op tafel. Dit waren dus de fraudeurs die met de Democraten samenspanden om Donald Trump zijn presidentschap afhandig te maken. Lees verder “Een mentale opkikker voor Amerika”

In de greep van radicaal-rechts

Essay: Het verweesde conservatisme

Het conservatieve gedachtegoed stond ooit voor sceptisch denken over de menselijke conditie, voor het besef dat het bestaan zich maar in beperkte mate laat reguleren. Waarom verkopen conservatieven nu dan hun ziel aan de stokebranden van radicaal-rechts?

Edmund Burke-karikatuur, 1790
© W. Dent, 14 december 1790 / Library of Congress

Het is wonderlijk. Hoe kan je als aanhanger van een beweging die in de politiek de gematigdheid, de goede smaak en de welgemanierdheid voorstaat bij een partij van stokebranden terechtkomen, met een politica in de hoogste rangen – Annabel Nanninga – die voor de verdronken vluchtelingen op de Middellandse Zee het woord ‘dobbernegers’ heeft gemunt? Dat raadsel, waarom conservatieven in de verleiding kunnen komen de kant te kiezen van radicaal-rechts, laat zich in een kleine anekdotische geschiedenis aanschouwelijk maken. Lees verder “In de greep van radicaal-rechts”

‘Dit is landbouw met bomen’

Het bos in de uitverkoop

Kaalkap, platgereden bosgrond: tien jaar nadat Henk Bleker besloot dat Staatsbosbeheer zijn bossen moest exploiteren als bron van hout en vermaak zijn op de Utrechtse Heuvelrug de gevolgen te zien.

Utrechtse Heuvelrug — Foto: Mischa Keijser

‘Kijk, daar heb je er weer een!’ zegt Annelies Henstra met hoorbare ergernis. We zijn in het bos op de Amerongse Berg en Henstra wijst op een gezichtje dat met enkele oranjerode streken op een boom is geschilderd. Hier is iemand creatief met verf geweest. Ook al is het wellicht onschuldig ge-fröbel van een houtvester, zij kan het niet anders opvatten dan als subtiele pesterij van Staatsbosbeheer jegens haar en anderen die verontwaardigd zijn over de kaalkap hier. Lees verder “‘Dit is landbouw met bomen’”

‘Het Amerika van nummer 45 is een fantoomdemocratie’

Hoe nu verder: Politicoloog John Keane

Het verval van de VS onder Donald Trump verbaast politicoloog John Keane niet. Een machthebber die met repressie reageert op elke tegenspraak wordt vanzelf dom en gaat stuntelen. Dat gebeurt overal waar een despoot aan de macht komt.

Met de democratie is het als met een bergwandeling: omhoog is de wandeling zwaarder en de wil op je schreden terug te keren groter dan bergafwaarts. Met deze parafrase van een oude wijsheid van Machiavelli beschrijft de Australische politicoloog John Keane in zijn nieuwe boek The New Despotism het lot van de democratie in de recente geschiedenis.

Landen die de weg omhoog proberen te vinden na zich te hebben bevrijd van een dictatuur maakten nogal eens rechtsomkeert, uit teleurstelling over het resultaat van die inspanning. Democratie bleek niet als vanzelf synoniem met welvaart, vrijheid en geluk: de weerbarstige werkelijkheid logenstrafte die verwachting. Brazilië, Hongarije en Polen, om enkele sprekende voorbeelden te noemen, namen het pad terug. Dat zijn nu ‘fantoomdemocratieën’, met een woord van Keane. Verkiezingen worden daar nog wel gehouden, maar die fungeren als een façade waarachter despotische praktijken schuilgaan. Lees verder “‘Het Amerika van nummer 45 is een fantoomdemocratie’”

Op de drempel van het ogenblik

Corona: Europees herstelfonds

Met hun herstelplan smeden Angela Merkel en Emmanuel Macron Noord- en Zuid-Europa hechter aaneen en wapenen ze de EU tegen de nationaal-populisten. Nu de rest van de Europese leiders nog.

Barcelona - Rode Kruis — Mensen halen gedoneerd voedsel op in een distributiecentrum van het Rode Kruis, Barcelona, 20 mei 2020
© Enric Fontcuberta / EPA / ANP

In zijn boek De passage naar Europa karakteriseert historicus en filosoof Luuk van Middelaar de politicus die het verschil kan maken als een ‘tijdkunstenaar’. Dankzij zijn gevoel voor het cruciale moment weet de politicus die deze kunst meester is wanneer hij de geschiedenis een beslissende draai kan geven en een doorbraak naar nieuwe verhoudingen kan forceren. Kortom, aldus Van Middelaar: ‘Hij schept feiten op de drempel van het ogenblik.’

In dat licht gezien, ontgaat je iets als je het Europese initiatief van Angela Merkel en Emmanuel Macron droogjes als een ‘herstelfonds’ betitelt of, dramatischer, als een ‘reddingsplan’. Met die termen uit het economische jargon mis je de politieke crux van hun plan voor een fonds van de gezamenlijke EU-lidstaten, bedoeld om het leed te verzachten in de landen die de coronacrisis het hardst treft. Lees verder “Op de drempel van het ogenblik”

Geen doembeeld maar een groen beeld

Klimaat: De kaart van Nederland in 2120

Hoe ziet Nederland er over honderd jaar uit als we de natuur voortaan als leidend principe hanteren, in plaats van als obstakel voor landbouw, industrie en wonen? De Universiteit van Wageningen maakte een schets. Met veel groen en blauw.

Marker wadden — Marker Wadden in het Markermeer, gezien vanuit het oosten
© Siebe Swart / HH

Als het blad met de best ontwikkelde voelsprieten voor wat de lezers behaagt jouw project eruit pikt voor een artikel op zijn site, dan weet je dat je goed zit. Dat je met iets bezig bent wat aanspreekt, vrolijk stemt. Dus de makers van de kaart van Nederland in 2120, medewerkers van de Universiteit van Wageningen, waren blij verrast toen de Linda hun initiatief in de publiciteit bracht: hun beeld van onze leefomgeving over honderd jaar was kennelijk een schot in de roos. Lees verder “Geen doembeeld maar een groen beeld”

De zwakste leider heeft de grootste mond

In het nieuws

Donald Trump, Boris Johnson, Jair Bolsonaro, Viktor Orbán: zonder uitzondering vervallen de sterke mannen van deze wereld oog in oog met de coronacrisis in ontluisterend gestuntel. Altijd konden zij een vijand aanwijzen, degenen die het gevaar van buiten vormden, maar nu schuilt dat gevaar in hun eigen onvermogen om adequaat en proportioneel op de pandemie te reageren. In de coronacrisis zijn zij hun eigen vijand. Lees verder “De zwakste leider heeft de grootste mond”