
Dikke kans dat rechters, in Nederland hetzij in Straatsburg, een stokje zullen steken voor de meest wrede van de mensonterende spelletjes die het kabinet-Schoof wil spelen met de rechten van vluchtelingen. Toch is dat een schrale troost. Rechterlijke correcties maken niet ongedaan dat Nederland wordt geregeerd door een kabinet dat beleid wil maken van het pesten en treiteren van vluchtelingen.
Het ziet dan wel af van een van de meest exorbitante en wereldvreemde maatregelen die het in zijn regeerprogramma aankondigde – het stopzetten van de behandeling van asielverzoeken gedurende twee jaar – maar dat maakt de politieke conclusies over het asielakkoord niet minder wrang.
Met politieke rugdekking van de coalitiepartijen PVV, VVD, NSC en BBB heeft het kabinet van de rechtszekerheid van de minst weerbare groep mensen in de samenleving een politiek onderhandelbare aangelegenheid gemaakt. Het schrikt er niet voor terug angst te zaaien onder mensen die op de vlucht voor terreur of armoede in Nederland een veilig heenkomen dachten te hebben gevonden, door hun doelbewust elk toekomstperspectief hier te ontnemen en hun gezinnen op te breken. Daarenboven is het bereid risico’s te nemen met het leven van de grootste groep asielzoekers, de Syriërs, door hen als het even kan terug te sturen naar het land waar het moordregime van Bashar al-Assad hen opwacht.
Dat het kabinet dat soort risico’s voor lief neemt bleek al eerder, met het besluit de handen af te trekken van de achtergebleven Afghanen die destijds de Nederlandse missie bijstonden, waardoor ze onder het Taliban-regime moeten vrezen voor hun leven. Voor het voorzorgsbeginsel – met deze mensen en hun gezinnen het zekere voor het onzekere nemen en hen niet aan hun lot overlaten – had het kabinet de 27 miljoen die hun repatriëring en opvang zouden kosten niet over.
Meedogenloosheid tegen een groep medeburgers die zich niet of ternauwernood kunnen verweren tegen de macht van de staat is de prijs die VVD en NSC bereid zijn te betalen voor het overeind houden van het kabinet. Het politieke langetermijneffect is bovendien dat zij het kamp van de serieuze partijen hebben verlaten en verder vastgeklonken raken aan PVV en BBB, partijen die van het landsbestuur een podium voor spektakelpolitiek maken. Praktisch uitvoerbaar beleid komt daar zelden uit voort, zo laten ook de eerste honderd dagen van het onbeholpen kabinet-Schoof zien – wel chaos.
En chaos, dat wordt het met het voorgenomen asielbeleid. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten nam dat woord bij monde van bestuurslid Mark Boumans (VVD), burgemeester van Doetinchem, meteen in de mond in haar commentaar op de maatregelen. ‘Een woord als chaos, daar denken we normaal wel tien keer over na. Nu was er geen enkele discussie over. Dit plaatst gemeenten in een onmogelijke positie’, zei hij in de Volkskrant. ‘Deze maatregelen gaan niets opleveren. Niet voor vluchtelingen, maar ook niet voor inwoners die bezorgd zijn over migratie.’
De chaos waarvoor de VNG waarschuwt, zal het gevolg zijn van de opstopping in de asielopvang die het kabinet creëert met het intrekken van de Spreidingswet en het schrappen van de verplichting een deel van de sociale-woningvoorraad te reserveren voor erkende vluchtelingen. Dit zullen de zichtbare effecten zijn: meer wanhopige asielzoekers op straat, meer overlast en geweldsincidenten, meer dorpen in opstand, meer relschoppers die er niet voor terugschrikken brand te stichten of een klap of schop uit te delen.
Minder tolerantie jegens vluchtelingen en minder maatschappelijk draagvlak voor hun opvang zal de andere zichtbare uitwerking van die chaotische toestanden zijn. Die uitkomst is zo evident dat de verdenking van een doelbewust gewild effect op zijn plaats is. In het geval van de PVV met haar xenofobische aandriften hoeft het niet te verbazen als haar werkelijke doel het wegpesten van vluchtelingen is, door hen zo weerloos mogelijk te maken tegen de staatsmacht. In een artikel op de Amerikaanse radicaal-rechtse website Breitbart liet Wilders opnieuw geen twijfel bestaan over zijn nativistische oogmerk: een etnisch uniform Nederland zonder immigranten (zie de artikelen van Merijn Oudenampsen in De Groene Amsterdammer en van Bart Top in NRC).
Wilders’ uitentreuren herhaalde doembeeld dat Nederland overspoeld dreigt te worden door vluchtelingen is een van de retorische wapens waarmee hij dat streven kracht bijzet. Zo is dat verdichtsel van een ‘asielcrisis’ in het politieke debat terechtgekomen, voor een probleem dat met bestuurlijke nuchterheid en inventiviteit – de bouwstenen van de Spreidingswet – niet al te moeilijk te behappen moet zijn.
Met het zaaien van paniek over een ‘crisis’ die alleen het hoofd kan worden geboden met een ‘asielnoodmaatregelenwet’ wekt het kabinet de suggestie van een noodtoestand die de samenleving bedreigt. Zo blazen de andere coalitiepartijen hun partijtje mee in het obscurantisme van de PVV: het beeld van de buitenwereld als een grote bedreiging van de Nederlandse natie. Onverantwoord en onbarmhartig beleid is het gevolg.
Migratiedeskundige Hein de Haas constateerde al eerder in De Groene Amsterdammer: ‘Een substantieel deel van de politiek is vastgedraaid in haar eigen migratieleugens, en komt daar ook niet meer uit.’ Voor de vluchtelingen in het bijzonder geldt: berg je maar zodra hysterie de politiek bevangt, want voor rede is zij dan niet meer vatbaar. Voor wie hoopt op de terugkeer van een landsbestuur dat een warm hart combineert met een koel hoofd is dat geen gunstig vooruitzicht.
In de documentaire For Sama doet de Syrische journaliste Waad Al-Kateab (1991) met een handheld camera verslag van hoe zij met haar dochtertje Sama overleeft in een belegerd Aleppo, waar vaatbommen van het Syrische regime en de Russische luchtmacht hun verwoestende werk doen. Sama’s vader is arts in het laatst overgebleven, deels kapotgeschoten ziekenhuis, waar het ene na het andere slachtoffer wordt binnengebracht.
Het geweld in Syrië is nu niet zo heftig als in de jaren dat Waad Al-Kateab haar videobrief maakte, maar nog steeds waarschuwt de speciale VN-gezant voor Syrië, de Noor Geir Pedersen, voor het levensgevaar dat Syriërs overal in hun land kunnen lopen, zowel van de kant van het regime als die van de oppositie. Dat geldt zeker voor terugkerende vluchtelingen, meldt de VN, op wie Assads veiligheidsdiensten het hebben voorzien. Desondanks wil het kabinet Syrische vluchtelingen naar ‘veilige delen van Syrië’ terugsturen, desnoods onder dwang. Aan de rechtszekerheid van Syriërs met een tijdelijke verblijfsvergunning voor Nederland heeft het geen boodschap: het wil die kunnen intrekken.
Verschenen in De Groene Amsterdammer nr. 44 (28 oktober 2024).