Chaos als doel

In Den Haag

politici
Premier Dick Schoof wordt bedankt door Geert Wilders (PVV) tijdens de tweede dag van de Algemene Politieke Beschouwingen. © Sem van der Wal / ANP

Er is een lang lijstje te maken van de oorzaken van de janboel die het kabinet-Schoof van het landsbestuur maakt: onbeholpen ministers, een premier zonder politiek gewicht, tactloosheid tegenover het parlement, aversie van deskundigheid, ressentiment in plaats van kennis als basis van beleid, rekkelijkheid met de rechtsstaat, fictieve bezuinigingen en financieel ongedekte beloftes, armpje drukken tussen Dick Schoof en Geert Wilders over wie ‘de baas’ is.

Dat zijn de meest in het oog springende factoren. Meer in het verborgene is de belangrijkste oorzaak van het chaotische non-beleid misschien wel dat het kabinet maling heeft aan het motto dat kernachtig het geheim achter realistische politiek verwoordt: ‘Pessimisme van het verstand, optimisme van de wil’.

Dat was de lijfspreuk van de Italiaanse marxistische denker en activist Antonio Gramsci, dus volgens Wilders en de zijnen ongetwijfeld linkse kletspraat. Politiek vertaald als ‘voorzie het ergste, zet je in voor het beste’ was dat credo volgens de Britse journalist Timothy Garton Ash niettemin ook de dragende gedachte achter de Europese eenwording, een project dat toch bezwaarlijk als linkse onzin is af te doen. De herinnering aan de Europese neiging om conflicten met militair geweld uit te vechten, schrijft Garton Ash in zijn boek Europa, motiveerde de lidstaten na de oorlog om een gezamenlijke rechtsstatelijke en democratische structuur van vreedzame conflictoplossing op te tuigen. Dat was de praktische politieke uitwerking van een inzet voor het beste die voortkomt uit rekening houden met het ergste.

Met zijn wezenloze pr-slogan ‘bevlogen pragmatisme’ kan het kabinet-Schoof niet verbloemen dat het een soortgelijk recept voor realistische politiek mist. De wil zich daadwerkelijk in te spannen voor een betere toekomst kan niet zonder het pessimisme van het verstand – met andere woorden: zonder de ernst van de echte gevaren van deze tijd te onderkennen.

Van dat besef blijkt niet veel in het kabinetsbeleid. Ondanks de dreiging van een escalerende klimaatcrisis komen de maatregelen van Schoof neer ‘op het terugdraaien van beleid van het vorige kabinet’, luidt het commentaar van het Planbureau voor de Leefomgeving, met het ongewisse verre-toekomstproject van de bouw van drie kerncentrales als meest concrete alternatief. Ondanks de funeste gevolgen voor de water-, lucht- en grondkwaliteit en voor de biodiversiteit mag de agro-industrie haar uitputtingsslag met de natuur voortzetten. Ondanks de oplaaiende brandhaarden aan de randen van Europa maakt het kabinet in de Europese Unie terugtrekkende bewegingen, door van de andere lidstaten uitzonderingen op de Europese regels voor natuur-, mest- en migratiebeleid te verlangen en tegelijkertijd jaarlijks 1,6 miljard minder in de Europese kas te storten. Meer vragen, minder teruggeven: met het oog op de eendracht van de Europese Unie in een tijd van toenemende internationale instabiliteit is dat wereldvreemd gedrag. Dat vond ook The Economist, toen het liberale magazine eufemistisch schreef: ‘It’s unclear why the European Commission or other EU countries would agree to all this.’

Je lost problemen niet op door ze kleiner te maken, te negeren of zelfs te ontkennen, laat staan met afleidingspolitiek zoals het oplieren van hysterie over asielzoekers. Dat was ook de rode draad in de commentaren die de NRC bij de planbureaus en de Algemene Rekenkamer optekende: het kabinet bezondigt zich aan kortetermijndenken, houdt veel maatregelen in het vage en beschouwt migratie ten onrechte louter als een probleem.

Lees verder in de Groene

 


Verschenen in De Groene Amsterdammer nr. 41 (9 oktober 2024).