Verdwaald in het variété

De formatie: de VVD als bijwagen van de PVV

Meer dan Pieter Omtzigt treft de VVD blaam voor de warboel waarin de kabinetsformatie is gestrand. Door zich mee te laten slepen in de PVV-showpolitiek.

Yesilgöz
Inhoudelijk én uit politiek tactisch oogpunt is Yesilgöz’ dociele houding jegens Wilders verbazingwekkend. © Robin Utrecht / ANP

Waarom lijkt de kabinetsformatie zo’n rommeltje? Omdat zij dat ook is. Een van de oorzaken is een tegenstelling in de politiek die diepere sporen in de onderlinge verhoudingen trekt dan de oude breuklijn tussen links en rechts, conservatief en progressief: die tussen serieuze en onserieuze partijen.

Partijen die de politiek ernstig nemen, in het prudente besef dat zij de macht hebben om voor mensen het verschil tussen geluk of ongeluk uit te maken, respecteren de smalle marges waarbinnen zij moeten opereren. Zij bouwen in hun programma geen luchtkastelen en accepteren dat realiteitszin en betaalbaarheid hun idealen begrenzen. Een check door het Centraal Planbureau hoort daarbij, niet als dictaat voor het beleid maar als ijkpunt voor waar die grenzen liggen. Zij beschouwen het uitgangspunt dat mensen voor de wet gelijk zijn, de grondregel van de rechtsstaat, als een gegeven, niet als een kwestie van geven en nemen waarover je kunt onderhandelen. Zij eerbiedigen rechterlijke uitspraken en nemen de internationale inbedding van Nederland in regels, verdragen en allianties als de EU en de Navo in acht.

Over deze grondslagen van het democratische bestel bestond een stilzwijgende consensus ten tijde van de oude orde, waarin CDA, PvdA en VVD de dienst uitmaakten. De inbraak door de populistische partijen heeft daaraan een einde gemaakt. Zij rekken de marges zo ver op als nodig is om hun kiezers te behagen.

Dus laten ze hun programma door niets wat ze in de weg zit begrenzen, zeker niet door de eis van betaalbaarheid. ‘We gaan plannen die BBB aan de kiezers voorlegt niet laten doorrekenen door het CPB. Die gaan dan uitrekenen wat het allemaal kost!’ liet Caroline van der Plas zich achteloos ontvallen. Rechtsstatelijke beginselen zetten ze naar believen in ‘de ijskast’ of halen ze er weer uit. Ze lossen bedreigingen als de klimaatcrisis of de verstikking van de natuur op door ze te ontkennen. Ook van het negeren of saboteren van verplichtingen die volgen uit rechterlijke uitspraken en internationale verdragsverplichtingen hebben ze een methode gemaakt.

De onserieuze partijen vormen de politiek zo om tot variété, vol rumoer en vertier, waarin de schijn hun bedrog verhult. Bij de BBB van Van der Plas is het gebrek aan ernst een evident gevolg van de vrijblijvendheid die het handelen van die partij tekent, behalve dan als de belangen van de agro-industrie in het geding zijn. Daarentegen bespeur je bij de partij waaraan Van der Plas zich na de verkiezingen als een paladijn heeft vastgeklampt, de PVV, telkens weer een diepgevoelde behoefte het democratische bestel te ontregelen, desnoods met een sabotage van zijn grondslagen.

Lees verder in de Groene


Verschenen in De Groene Amsterdammer nr. 7 (14 februari 2024).