Anders dan haar politieke geestverwanten in Duitsland is het CDA bereid samen te werken met extreem-rechts, blijkt in Noord-Brabant. Zo gooit de partij haar eigen idealen te grabbel.
Dave Ensberg uit Breda, directeur van Jantje Beton en van Surinaamse afkomst, is een van de vele stemmen in het Twitteroproer dat ontstelde CDA’ers hebben ontketend nu hun partij het Forum voor Democratie (FvD) heeft uitgenodigd om met de VVD in Noord-Brabant het bestuurscollege te vormen. Ensberg vindt dat ‘zijn’ CDA ver uit de buurt van de partij van Thierry Baudet moet blijven. ‘In 2012 werd ik lid van het CDA en bestuurslid van CDA-Brabant’, schrijft hij. ‘Dat deed ik niet om acht jaar later mijn partij een coalitie te zien vormen met een politieke partij die mijn gemengde gezin beschouwt als het symbool van homeopathische verdunning van het boreale ras.’
De teneur in het verzet onder de CDA’ers is dat als hun partij haar eigen idealen serieus neemt, zij tegenwicht zou moeten bieden tegen het extreem-rechtse FvD. Het CDA buigt nu juist met Baudet mee, uit opportunistische motieven: de Brabantse boeren een plezier doen. In de provincie waar de vervuiling die de intensieve veehouderij veroorzaakt de gezondheid en het milieu het zwaarst belast, maakt het CDA gemene zaak met een partij die de milieucrisis domweg ontkent. Het paaien van de boeren weegt nu even zwaarder dan het rentmeesterschap, een van de christendemocratische kernbeginselen.
Het principiële verzet steekt nog wat dieper. Met zijn bericht herinnert Ensberg aan twee uitspraken van Baudet die de wraakzuchtig nationalistische aard van diens partij aan het licht brengen. In de ene spreekt de FvD-leider van de poging ‘de Nederlands bevolking homeopathisch te verdunnen met alle volkeren van de wereld’, met als doel dat ‘er nooit meer een Nederlander zal bestaan’. Dat is Baudets nationale variant van het alarmistische fantoom over de ‘omvolking’ van Europa: de theorie van de Fransman Renaud Camus over een elite – altijd vaag geduid maar in ieder geval ‘links’ – die erop uit is de Europeanen te vervangen door een ander volk, oftewel door moslims. Een angstbeeld dat Baudet en zijn geestverwanten als visionair beschouwen.
De tweede uitspraak waaraan Ensberg refereert betreft het gekoketteer van Baudet met het woord ‘boreaal’, het geurvlaggetje in diens kringen dat duidt op de rassenleer waarin die term soms staat voor ‘arisch’ en in ieder geval voor ‘blank’. Je moet niet uitsluiten dat de FvD-leider het ook als een codewoord bedoelt voor de gewenste verhouding tussen de seksen. Hij zei daarover: ‘De realiteit is dat vrouwen overrompeld, overheerst, ja: overmand willen worden.’ Hij raadde ‘jongemannen’ daarom aan ‘het heft in eigen hand te nemen en zich een tweede – brute, mannelijke – natuur aan te meten’.
Met het salonfähig maken van Baudets partij draagt het CDA bij aan de gewenning aan extreem-rechts onfatsoen, waarin het geweld altijd door de woorden heen schemert. Het voorkomen van gewenning aan ‘de schreeuw om wrok’, in de woorden van historicus Tony Judt, was twintig jaar geleden het politieke signaal dat de EU-landen afgaven met hun boycotmaatregelen tegen Oostenrijk. Op 4 februari 2000 trad daar de coalitie aan die de Oostenrijkse christendemocraten hadden gesloten met de FPÖ, in 1956 opgericht door neonazi’s. FPÖ-leider Jörg Haider prees Oostenrijkers die aan de kant van de nazi’s hadden gevochten als ‘fatsoenlijke mensen met een goed karakter’. De Waffen-SS verdiende volgens hem ‘alle eer en erkenning’. Haider had in het jaar van zijn doorbraak naar de regeringsmacht campagne gevoerd tegen de ‘Überfremdung’ van Oostenrijk, zijn variant op Camus’ theorie over de omvolking.
Kijk naar de politieke vrienden van Baudet en je leert zijn ware politieke aard beter kennen
Andere regeringen van de EU reageerden geschokt: voor het eerst na de oorlog drong een partij die de Europese rechtsstaat omver wilde schoppen door tot een regeringscoalitie. Door de FPÖ in de armen te sluiten, constateerden Europarlementariërs in een verklaring, gaven de Oostenrijkse christendemocraten legitimiteit aan extreem-rechts. De andere lidstaten van de EU schortten culturele uitwisselingen en militaire oefeningen met Oostenrijk op, de VS en Israël riepen hun ambassadeurs terug, Lou Reed zegde een optreden af en prins Charles een bezoek. Alleen koningin Beatrix bleef onvermurwbaar. Ondanks politieke en maatschappelijke druk ging ze naar Lech voor de jaarlijkse wintersportvakantie. Premier Kok billijkte dat besluit: zij was daar als privépersoon, niet als lid van de regering.
Twintig jaar later handelde de Duitse Bondskanselier Angela Merkel vorige week resoluut in de geest van Nie wieder. Met een beroep op de kernwaarden van haar christendemocratische CDU stak zij een stokje voor het ad-hocverbond dat haar partijgenoten in de deelstaat Thüringen sloten met de rechts-populistische Alternative für Deutschland. De AfD staat daar onder leiding van Björn Höcke, een nazi-sympathisant, die tijdens een rede in een bierhal het Holocaustmonument in Berlijn een ‘monument van schande’ noemde.
Merkel bestempelde het opzetje van haar CDU in Thüringen, nota bene de deelstaat waar de nationaalsocialisten van Hitler in 1930 voor het eerst gingen meeregeren, als ‘onvergeeflijk’. De volgende dag trad de deelstaatpremier die met de steun van CDU en AfD nipt was gekozen af. Toch is het afwachten of hun Thüringse verbond een eenmalig incident was: een ruk naar rechts van de CDU is niet uitgesloten nu Annegret Kramp-Karrenbauer, door Merkel naar voren geschoven als haar beoogde opvolgster, heeft aangekondigd zich terug te trekken. De Thüringse politieke crisis is de aanleiding.
De beoogde coalitiesamenwerking van het CDA met het FvD in Noord-Brabant heeft de instemming van de partijtop in Den Haag. Anders kan de nauwe betrokkenheid van Madeleine van Toorenburg, de vice-fractievoorzitter in de Tweede Kamer, bij de wending naar Baudets partij niet worden uitgelegd. Vicepremier Hugo de Jonge zei in De Telegraaf dat zijn partijgenoten in Noord-Brabant zelf de afweging moeten maken met welke coalitie de boerenbelangen het best zijn gediend, al is dat met het FvD.
Verschenen in De Groene Amsterdammer nr. 7 (12 februari 2020).