Rebel in het schoolsysteem

Eigenzinnig onderwijs bij Moio

Bij Studio Moio hoeven schoolverlaters en jongeren die dreigen uit te vallen zich niet aan te passen aan de normen van het reguliere onderwijs. Zodra die druk wegvalt, groeit hun eigenwaarde en ontstaat er ruimte voor verrassend talent.

schoolkooi
De kooi staat symbool voor het onderwijs­systeem dat gekooid is door allemaal financiële prikkels. Hij is gebouwd voor een kunstproject over schooluitval.

De enorme winden die dinosauriërs lieten, zouden die niet de oorzaak kunnen zijn geweest van de klimaatcrisis uit de oertijd? In de aardrijkskundeles ging de fantasie van Eva de Leeuw weer eens met haar op de loop toen de docent vertelde over een eerder tijdperk waarin de aarde als een broeikas opwarmde. Dat was ten tijde van het Krijt, meer dan 65 miljoen jaar geleden. De Leeuw herinnerde zich een animatie die zij in Naturalis had gezien over de dinosauriërs die de aarde toen bevolkten. ‘In dat filmpje liet een enorme dinosaurus een scheet die gewoon een hele boom omverblies. Ik dacht: hoeveel CO2-uitstoot is dat dan wel niet? Dus ik stak mijn vinger op en vroeg dat. Warmde de aarde toen misschien op doordat er zoveel winden van dinosauriërs in de lucht hingen?’

Het associatieve gedachtespinsel was de docent te eigengereid. ‘Hij keek me aan en zei: hier ga ik niet op in.’ De Leeuw kon haar vinger daarna maar beter niet meer opsteken. ‘Hij zei dan: Eva, zal ik je nu meteen negeren of zal ik dat na je vraag doen? Wel grappig, die reactie, maar ook wel gewoon pijnlijk. Ik mocht blijkbaar niet de vragen stellen die uit mijn nieuwsgierigheid voortkwamen, alleen maar omdat hij ze niet serieus nam. Dat doet wel wat met je. Ik heb dat wel vaak gehad, ja, dat leraren mijn vragen niet accepteerden, hoewel ik ze uit oprechte interesse stelde. Dat ze dan dachten: Eva probeert weer eens lollig te doen.’

De aanvaring met de docent aardrijkskunde over de winden van dino’s is een exemplarisch voorval uit het moeizame schoolbestaan van Eva de Leeuw. In de klas zeiden ze geregeld tegen haar: doe normaal! Ook wilde een docent nog wel eens vragen: ‘Eva, ben je je pillen vergeten?’

Haar moeder zei steevast ‘nee’ als de school opperde Eva te laten testen op ADHD. Zij wist dat haar dochter geen probleem had met haar concentratie, integendeel: soms kon ze juist te veel opgaan in wat haar bezighield. Wat ze ziet prikkelt haar nieuwsgierigheid, waarna ze verwikkeld raakt in haar eigen denkassociaties. Op school kwam ze daardoor in de problemen. Te vaak wekten de vragen waarin haar gedachtestroom uitmondde ergernis of onbegrip op, doordat ze zich te ver buiten de gebaande paden begaf. Afzakken naar het vmbo en het mbo hielp niet en had eerder een averechts effect: op dat onderwijsniveau, zo ondervond De Leeuw, zijn de geijkte patronen nog wat nauwer begrensd en worden vragen al gauw als te onorthodox terzijde geschoven.

‘Afwijken van de normen kost je punten. Het is één groot normalisatietraject’

‘Dat onderwijs was voor mij beklemmend’, zegt ze. ‘Het doodde mijn verlangen om meer te weten, in plaats van dat op te wekken. Dat vind ik raar. Onderwijs dat het eigen denken niet stimuleert houdt mensen eigenlijk klein, want als je niet zelf mag denken, hoe moet je je dan ontwikkelen? Het wil jou kneden tot een dienstbare, bruikbare persoon, die heeft afgeleerd op zijn eigen gedachten te vertrouwen. Abnormaliteit wordt helemaal gewantrouwd: afwijken van de normen kost je punten. Het is eigenlijk één groot normalisatietraject.’

De Leeuw ervoer de leerplicht als een verplichting tot stilstand. Ze hield het op school uiteindelijk niet vol: ze moest te veel van zichzelf inleveren, vond ze. Een talent voor ondergeschiktheid heeft zij niet, zoals zoveel van haar lotgenoten die uit het schoolsysteem wegvielen: ‘Anders word ik een robot.’

Na nog twee vergeefse pogingen een mbo-opleiding te voltooien (sociaal-maatschappelijk werk en het grafische lyceum) belandde ze bij Studio Moio in Leiden. Moio is een particulier initiatief van Nathalie Lecina, een juriste die ruim vijf jaar geleden de wereld van het beleidsadvies achter zich liet – die was haar te klein en te veel een werkelijkheid van papier. Met haar medewerkers, allen afkomstig van het mbo, wil Lecina schoolverlaters of jongeren die op het randje van een drop-out staan overeind helpen, door hen op school bij te staan, een stageplek bij de studio zelf aan te bieden of tijdelijk in dienst te nemen.

Sinds de oprichting in 2013 heeft Moio meer dan 1800 jongeren die op school waren vastgelopen meer of minder intensief begeleid. Bijna negen op de tien haalden alsnog een diploma, mede dankzij het zelfvertrouwen dat zij bij de studio terugwonnen: ze ontdekten daar dat hun moeizame schoolbestaan ook aan een falend onderwijssysteem kan liggen en niet per se aan henzelf te wijten hoeft te zijn. Jet Bussemaker, minister van Onderwijs in Rutte II, onderkende het belang van Lecina’s initiatief. Zij vroeg mbo’ers die bij Moio waren betrokken om haar suggesties te doen voor verbeteringen van hun schooltype. Vrij naar Einstein gaven zij hun onderzoeksrapport het motto: ‘Je beoordeelt een vis ook niet op het beklimmen van een boom’, om aan te geven wat er volgens hen aan het mbo mankeert: een overmaat aan aanpassingsdwang.

Lees verder in De Groene


Verschenen in De Groene Amsterdammer nr. 19-20 (8 mei 2019).